Μοναξιά η νέα μάστιγα της εποχής, αυτή που στην εποχή που η επικοινωνία θεωρείται πιο εύκολη από ποτέ άλλοτε, πλήττει ολοένα και περισσότερους ανθρώπους.

Το iPop.gr ζήτησε τις συμβουλές και την άποψη ενός ειδικού πάνω στο θέμα και η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Gestalt, μέλος του BPS, HAGT & EAGT, Κουτούση Καλλιόπη, μας ανέλυσε όλα όσα θέλουμε να ξέρουμε για τη μοναξιά, αλλά και τι μπορούμε να κάνουμε όταν θέλουμε να την αποφύγουμε.

Συγκεκριμένα, η κα. Κουτούση αναφέρει ότι «η μοναξιά είναι μια φυσιολογική εμπειρία. Η μοναξιά είναι μια πανανθρώπινη, αναπόφευκτη και συχνή εμπειρία. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι έχουν νιώσει μοναξιά, τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, και μάλιστα αρκετά έντονη».

Τι είναι η μοναξιά;

Η μοναξιά είναι μια επώδυνη σχεσιακή εμπειρία, στην οποία απουσιάζει η επαφή του ατόμου με τον εαυτό του και το περιβάλλον. Ο άνθρωπος νιώθει μόνος, απομονωμένος, αποκομμένος από τον εαυτό του και τους άλλους. Η μοναξιά είναι συχνά σιωπηλή και συνοδεύεται από αβοηθησία, έλλειψη ελπίδας για τη δημιουργία σχέσεων, ματαιότητα, ντροπή ή ακόμη από ένα βαθύ αίσθημα προσωπικής ανυπαρξίας.

Σύμφωνα με τον φιλόσοφο Martin Buber (1986), o αυτό-αποξενωμένος άνθρωπος δεν έχει επαφή, ούτε με τον εαυτό του, ούτε και με τους άλλους ανθρώπους. Ζει και βιώνει τον εαυτό του, όσο και τους άλλους, όχι στην ανθρώπινη ουσία τους (Εγώ-Εσύ), αλλά σαν πράγματα (Εγώ-Αυτό), χωρίς ουσιαστική σχέση με το περιβάλλον του. Ως Εγώ, κρατώ τον αληθινό μου εαυτό κρυμμένο, γιατί έχω τόσα πράγματα, για τα οποία μπορεί κανείς να περιφρονήσει. Και στην συνέχεια αντιπαθώ ακόμα περισσότερο τον εαυτό μου, γιατί είμαι αποκομμένος από τους άλλους. Είναι ένας φαύλος κύκλος.

Photo: Unsplash/Anthony Tran

Τα είδη της μοναξιάς:

Υπάρχουν δύο είδη μοναξιάς: η διαπροσωπική και η υπαρξιακή.

Η πρώτη είναι διαπροσωπική, είναι ο πόνος του να είσαι απομονωμένος από τους άλλους ανθρώπους. Αυτή η μοναξιά -η οποία συχνά συνδέεται μ’ έναν φόβο για τη στενή επαφή ή με αισθήματα απόρριψης και ντροπής ή με την πεποίθηση ότι είμαστε ανίκανοι ν’αγαπηθούμε- είναι σε όλους μας γνώριμη.

Η δεύτερη μορφή μοναξιάς, η υπαρξιακή απομόνωση, είναι πιο βαθιά και πηγάζει από το αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στο άτομο και στους άλλους ανθρώπους. Το χάσμα αυτό είναι συνέπεια όχι μόνο του γεγονότος ότι ο κάθε άνθρωπος βρίσκεται πεταμένος μόνος του μέσα στην ύπαρξη κι είναι υποχρεωμένος να βγει απ’ αυτήν μόνος, αλλά προκύπτει κι από το γεγονός πως ο καθένας από εμάς κατοικεί έναν κόσμο, τον οποίο γνωρίζει πλήρως μόνο ο εαυτός μας (Yalom, 2008) .

Το «νιώθω μόνος» δεν είναι το ίδιο με το «είμαι μόνος»

Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πιθανό να νιώθουμε μόνοι όταν είμαστε μόνοι, είναι σαφές ότι η μοναξιά και το να είναι κάποιος κυριολεκτικά μόνος δεν ταυτίζονται. Μπορεί να είναι κανείς μόνος και να μη νιώθει μόνος, ή μπορεί να είναι μαζί με δικούς του ανθρώπους και όμως να νιώθει μόνος, ή να νιώθει μόνος μέσα στο πλήθος. Μόνωση, επομένως, ονομάζουμε την κατάσταση κατά την οποία είναι κανείς κυριολεκτικά μόνος, χωρίς απαραίτητα να νιώθει μοναξιά. Μοναχικότητα ονομάζουμε την κατάσταση κατά την οποία ο άνθρωπος επιλέγει να είναι μόνος, με τη θέλησή του, αν και μερικές φορές η μοναχικότητα συνοδεύεται από μοναξιά.

Photo: Unsplash/Jean Gerber

Υπάρχει και ευεργετική μοναξιά!

Είναι η εκούσια (συνήθως) απόσυρση του ανθρώπου, δηλαδή η μοναχικότητα, την οποία έχει ανάγκη για να «ξεκουραστεί» από τις σχέσεις, να την αξιοποιήσει δημιουργικά, να αποκτήσει την αίσθηση της προσωπικής ταυτότητας και να βελτιώσει την προσωπικότητά του. Οι καλύτερες στιγμές ευεργετικής μοναχικότητας είναι αυτές στις οποίες νιώθουμε ότι είμαστε ένα με τον κόσμο που μας περιβάλλει –μια ιδέα, τη φύση, το σύμπαν ολόκληρο– και σε απόλυτη αρμονία και επαφή με τον εαυτό μας.

Η μοναξιά είναι κίνητρο για επαφή!

Η μοναξιά δεν διαρκεί για πάντα! Λειτουργεί ως προειδοποιητικό σήμα για την ύπαρξη κάποιου προβλήματος στις σχέσεις, έτσι ώστε ο άνθρωπος να κινητοποιείται για να αποκτήσει καινούριες σχέσεις, να αποκαταστήσει αυτές που είχε, ή να βελτιώσει την ποιότητά τους. Συνήθως ο άνθρωπος χρειάζεται χρόνο για να συνειδητοποιήσει τη μοναξιά του, να την εκφράσει και, μετά την αρχική παθητική αντίδραση, να υιοθετήσει ενεργητική στάση και να αναλάβει δράση.

Τι μπορούμε να κάνουμε όταν νιώθουμε μοναξιά;

Η μοναξιά είναι μια εμπειρία που μπορεί να μετουσιωθεί. Αυτό που έχει σημασία είναι να καταφέρει κανείς να αναλάβει την ευθύνη της ζωή του και να επιλέξει να ‘μεταμορφώσει’ την εμπειρία της μοναξιάς σε ανάγκη για μοίρασμα, εγγύτητα και επαφή.

• Παραδοχή, αποδοχή, έκφραση & μοίρασμα: Πολλές φορές δεν συνειδητοποιείς ότι αυτό που νιώθεις είναι μοναξιά. Νιώθεις μια δυσφορία, που δεν γνωρίζεις τι ακριβώς είναι. Η μοναξιά είναι μια επώδυνη φυσιολογική εμπειρία, την οποία χρειάζεται να αναγνωρίσεις, να βιώσεις, να αποδεχτείς, να νοηματοδοτήσεις και να εκφράσεις. Τι μπορεί να σημαίνει η μοναξιά για εσένα; Τι λειτουργία έχει στην ζωή σου; Τι αίσθηση έχει; Τι χρήσιμο έχει να σου ‘διδάξει΄; Αγκάλιασε την μοναξιά σου, και μαζί με αυτή ολόκληρο τον εαυτό σου, χωρίς κριτική, και εξέφρασε την με τον δικό του μοναδικό τρόπο (π.χ. λέξεις, δάκρυα, γραπτός λόγος, μορφές τέχνης). Στην συνέχεια, μπορείς να μοιραστείς αυτή την εμπειρία με όποιον πιστεύεις ότι μπορεί να σε καταλάβει και να σε συναισθανθεί. Ορισμένες φορές αυτή η διαδικασία είναι επώδυνη μα και καθαρτική, σημαντικό συστατικό της εσωτερικής αλλαγής.
• Αγκάλιασε την μοναχικότητά σου: Ο Yalom (2008) υποστηρίζει ότι για να σχετιστείς πλήρως με κάποιον άλλον, πρέπει πρώτα να σχετιστείς με τον εαυτό σου. Αν δεν μπορείς να αγκαλιάσεις την μοναχικότητά σου, απλώς χρησιμοποιείς τον άλλον ως ασπίδα απέναντι στην μοναξιά. Μόνο όταν μπορέσεις να στραφείς στον μοναχικό εαυτό σου με αγάπη, μπορείς να συνδεθείς πραγματικά με τον άλλον και να δημιουργήσεις μια αυθεντική σχέση Εγώ-Εσύ (Buber, 1968). Η σχέση αποτελεί μια προνομιακή συνάντηση στην πορεία προς τον εαυτό σου. Αλλά και μια ταυτόχρονη συνάντηση με τον άλλον και με τον εαυτό σου. Ξεκίνησε με τον εαυτό σου, για να σπάσεις τον φαύλο κύκλο της μοναξιάς και να φτάσεις στην ενότητα.
• Απόλαυσε τη μοναχικότητά σου: Η μοναξιά όταν είναι επιλογή είναι μια υπέροχη ευκαιρία να κάνεις συντροφιά στον εαυτό σου. Όταν νιώθεις μόνος/η, δες το σαν ευκαιρία να κάνεις κάτι που σου αρέσει. Βάλε τα ακουστικά και πήγαινε για περίπατο στην φύση, κάνε κάτι δημιουργικό, διάβασε ένα αγαπημένο βιβλίο, μαγείρεψε, μάθε μια ξένη γλώσσα, κτλ. Οι επιλογές πολλές, εσύ διάλεξε τι είναι αυτό που μπορεί να γεμίσει τον χρόνο και την ζωή σου ευχάριστα.
• Θετική αυτο‐ομιλία: Όταν νιώθεις μοναξιά, μπορείς να πεις στον εαυτό σου μερικά ωφέλιμα πράγματα, όπως τα ακόλουθα:
  – «Επειδή νιώθω μοναξιά, δεν σημαίνει ότι θα νιώθω πάντα έτσι».
  ‐ «Το ότι είμαι μόνος/μόνη δεν σημαίνει ότι έχω κάποιο πρόβλημα. Θα βιώσω τη μοναξιά αυτή και θα μάθω να την αξιοποιώ δημιουργικά για να βελτιώσω τον εαυτό μου».
  ‐ «Είναι φυσιολογικό να νιώθω μοναξιά. Όλοι κάποια στιγμή νιώθουν μοναξιά».
  ‐ «Δεν μου αρέσει να με βάζουν στο περιθώριο ούτε να με απορρίπτουν, αλλά δεν θα καταστραφώ από αυτό, θα επιβιώσω».
  ‐ «Υπάρχουν άνθρωποι που νοιάζονται για μένα». (Σκέψου συγκεκριμένα πρόσωπα)
  ‐ «Νοιάζομαι για τον εαυτό μου. Είμαι εδώ μαζί με τον εαυτό μου, που μου κάνει πολύ καλή συντροφιά».
• Επανεξέτασε τις τωρινές σχέσεις & εστίασε στην ποιότητα όχι στην ποσότητα: Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι ρευστές και συνεχώς αλλάζουν. Αν νιώθεις μοναξιά μέσα στις σχέσεις που ήδη έχεις, μπορείς να αρχίζεις να τις επανεξετάζεις:
  ‐ Είναι ρεαλιστικές οι προσδοκίες μου από αυτές; Μήπως δίνω πολλά στους άλλους περιμένοντας από αυτούς πολύ περισσότερα από ό,τι μπορούν να μου δώσουν; Μήπως περιμένω από τους άλλους πολύ περισσότερα από ό,τι μπορεί να δώσει ένας άνθρωπος γενικά;
  ‐ Μήπως έχω εξιδανικεύσει τη συγκεκριμένη σχέση, θεωρώντας την ως τη μοναδική οδό για την έξοδό μου από τη μοναξιά, αγνοώντας παράλληλα ευκαιρίες και δυνατότητες για άλλες εξίσου ικανοποιητικές σχέσεις;
  ‐ Μπορούν να γίνουν κάποιες βελτιώσεις στις σχέσεις μου; Είναι εφικτό να αλλάξω κάτι μαζί με τον άλλο άνθρωπο; Αν όχι, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να δοθεί ένα τέλος στη σχέση αυτή;Το να εμβαθύνεις και να αποκτήσεις επίγνωση της ποιότητας των σχέσεων που ήδη έχεις, να αφιερώσεις χρόνο σε αυτές και να τους δώσει αξία, είναι αρκετές φορές πιο αποτελεσματικός τρόπος περιορισμού της μοναξιάς . Το αντίδοτο της μοναξιάς δεν είναι οι πολλές καινούργιες επιφανειακές σχέσεις, αλλά η συντροφικότητα και το μοίρασμα μέσα σε αυθεντικές, ισότιμες σχέσεις.
• Δημιούργησε αυθεντικές σχέσεις: Σύμφωνα με τον Buber (1968), η σχέση «Εγώ – Εσύ», (I /Thou) είναι αυτή που εμβαθύνει στην υπαρξιακή συνάντηση δύο ατόμων μέσω του διαλόγου. Η σχέση του Εγώ με το Εσύ είναι μια σχέση αμοιβαιότητας. Ο Buber (1968) υποστηρίζει ότι η πραγματική υπαρξιακή σχέση δύο ανθρώπων αρχίζει με την αποδοχή. Όσο πιο ειλικρινής η επαφή με το Εσύ, τόσο πιο πλήρες το μοίρασμα. Όσο πιο πλήρες το μοίρασμα μεταξύ δύο ανθρώπων, τόσο πιο αυθεντικό γίνεται. Η έννοια της σχέσης εμπεριέχει την αγάπη. Και αγάπη είναι η ευθύνη και η ικανότητα ενός ανθρώπου να ανταποκριθεί προς τον συνάνθρωπο. Εκεί που καταρρέουν όλα οι προκαταλήψεις, οι ψευδείς προσδοκίες και οι τοξικές πεποιθήσεις, εκεί λαμβάνει χώρα η συνάντηση δύο ανθρώπων. Ο Άλλος αποκτά σχέση και συνδέεται μαζί μου.
• Ανακάλυψε ποιες ανάγκες σου δεν ικανοποιούνται μέσα από τις σχέσεις σου: Όλες οι σχέσεις δεν ικανοποιούν τις ίδιες ακριβώς διαπροσωπικές ανάγκες. Μερικές από τις ανάγκες αυτές είναι: πχ. συντροφικότητα, στοργή, αγάπη, αποδοχή, κατανόηση, συναισθηματική υποστήριξη, επικύρωση της προσωπικής αξίας, αίσθηση νοήματος, σκοπού στη ζωή κτλ.. Ανακάλυψε ποιες ανάγκες ταιριάζουν στη δική σου ιδιοσυγκρασία και ποιες εκτιμάς ως πιο σημαντικές. Καλλιέργησε αυθεντικές και ουσιαστικές διαπροσωπικές σχέσεις βασισμένες στην ελεύθερη επιλογή, την αγάπη, και τον διάλογο. Οι σχέσεις οι οποίες βασίζονται στον φόβο «να μην μείνω μόνος/η», στην ουσία εντείνουν το συναίσθημα της μοναξιάς.
• Συνειδητοποίηση & απεγκλωβισμός από τα κοινωνικά στερεότυπα για τις σχέσεις: Καθημερινά αναπαράγονται από τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διάφορα στερεότυπα σχετικά το πώς πρέπει να είναι οι «ιδανικές» σχέσεις, πχ. «Πρέπει να έχεις πολλούς φίλους», «Πρέπει να έχεις έναν ερωτικό σύντροφο, γιατί αλλιώς κάτι δεν πάει καλά με σένα». Αυτά τα στερεότυπα δεν είναι απαραιτήτως σύμφωνα με τις ανθρώπινες ανάγκες και πολλές φορές είναι τοξικά για την ψυχικής μας ισορροπία. Δεν είναι δυνατόν να αρέσουμε σε όλους και να είμαστε φίλοι με όλους. Χρειάζεται ο καθένας να φιλτράρει κριτικά διάφορες κοινωνικές πεποιθήσεις και να αναπτύξει την προσωπική του επίγνωση σχετικά με το τι χρειάζεται ο ίδιος από τις κοινωνικές και προσωπικές επαφές. Οι άνθρωποι διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το τι θεωρούν σημαντικό στις σχέσεις και τι είδους σχέσεις θέλουν να έχουν.
• Ρίσκαρε και κάνε το πρώτο βήμα: Αφού αναγνωρίσεις την ανάγκη σου για συντροφιά και σύνδεση, χρειάζεται να αναλάβεις την ευθύνη και να φροντίσεις εσύ τον εαυτό σου. Δεν χρειάζεται να περιμένεις πάντα να σε πλησιάσουν οι άλλοι. Το σημαντικό στην εποχή που ζούμε είναι να θυμόμαστε ότι οι φιλίες δεν βρίσκονται στα ξαφνικά, αλλά συν-δημιουργούνται με τον χρόνο και τις πράξεις. Μπορεί να είναι δύσκολο να βρίσκεσαι με φίλους ή μπορεί να νιώθεις ότι τους ενοχλείς, αλλά όταν έχεις ανάγκη από παρέα, απλά κάνε ένα τηλέφωνο.
• Ορθή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης: Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αν και μοιάζουν ιδανικά για παρέα και φίλους, δεν υπάρχει κάτι χειρότερο για τους μοναχικούς ανθρώπους από το να βλέπουν πόσο καλά περνούν οι άλλοι. Προσπάθησε λοιπόν να διατηρήσεις την επαφή με κάποιους φίλους και συγγενείς μέσω των social media, αποφεύγοντας όμως την σύγκριση.
• Κοινωνική Προσφορά & Αλληλεγγύη: Αναζήτησε ευκαιρίες για κοινωνική προσφορά και αλληλεγγύη και ανέπτυξε συντροφικούς δεσμούς. Μέσα από την συμμετοχή σου σε διάφορες κοινωνικές ομάδες είναι πιθανό να βρεις άλλους ανθρώπους που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα, τις ίδιες ανησυχίες και τις ίδιες αξίες με σένα. Η σύνδεση, η αλληλεγγύη και η προσφορά δίνει νόημα και σκοπό στην ύπαρξή μας και γεμίζει την ζωή μας με αυθεντική επαφή και αγάπη. Σε συνθήκες σύνδεσης των ανθρώπων μεταξύ τους και παρά τις αντιξοότητες, η μοναξιά δεν βρίσκει πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί.
• Αυτοφροντίδα: Η ισορροπημένη διατροφή, ο καλός ύπνος και η συστηματική άσκηση έχουν ζωτική σημασία για την ψυχική υγεία. Η παραμέληση της προσωπικής φροντίδας έχει ως αποτέλεσμα να ενταθεί το δύσφορο συναίσθημα της μοναξιάς.
• Συντροφιά με ένα κατοικίδιο: Μπορείς αν θέλεις να υιοθετήσεις ένα κατοικίδιο ή να περάσεις χρόνο με τον σκύλο ή τη γάτα ενός φίλου. Μπορείς επίσης να φροντίσεις τα αδέσποτα ζώα της γειτονιάς σου. Έρευνες έχουν αποδείξει επανειλημμένα ότι τα κατοικίδια μπορούν να βοηθήσουν στην ψυχική μας υγεία.

Και κάτι τελευταίο, που αξίζει να έχεις πάντα στο μυαλό σου: Όποιος μπορεί να είναι καλά μόνος του, συντροφιά με τον εαυτό του, μπορεί να έχει και ικανοποιητικές σχέσεις. Η ευτυχία στη ζωή βασίζεται εξίσου στην επαφή με τους άλλους και στην επαφή με τον εαυτό. Προσπάθησε να βρεις μια ισορροπία ανάμεσα σε αυτά τα δύο.

• Καιρός: Πλημμύρισαν οι δρόμοι σε Καρδίτσα και Νότιο Πήλιο – Σε ποιες περιοχές χιόνισε
• Happy Day: Τέλος από την εκπομπή της Τσιμτσιλή – «Ήρθε ξαφνικά ανακοίνωση ότι…»
• Ντουμπάι: Πλημμύρες και καταστροφές μετά τη καταρρακτώδη βροχή
• Σιροπιαστό Τσουρέκι του Γιώργου Τσούλη
• Αφροδίτη Σκαφίδα: Οι πρώτες δηλώσεις μετά τη γέννα – Είχα μία δύσκολη γέννα

https://ipop.gr